In Haarlem groeit eind jaren tachtig het besef dat mondiale vraagstukken – immigratie, milieu en vrede – ook op lokaal niveau spelen. Organisaties als het Nicaragua Komitee Haarlem, Haarlem tegen apartheid en de WereldWinkel (samen het Platform Derde Wereld, later het Mondiaal Centrum, nu debat- en cultuurpodium de Pletterij) willen een stedenband met een land in Afrika. Ook bij de gemeente leeft die wens. Toenmalig burgemeester Elisabeth Schmitz, ook voorzitter van Pax Christi, zet zich ervoor in
Waarom Mutare?
De gemeente en de diverse Derde Wereldorganisaties vinden elkaar in de keuze voor Mutare. Het toeval helpt een handje als de gemeentesecretaris en een raadslid uit Mutare burgemeester Schmitz bezoeken in het kader van het LOTA-programma (Lagere overheden tegen apartheid).
Mutare ligt in Zimbabwe, in 1990 een jonge frontlijnstaat. Op dat moment een stabiel land in ontwikkeling. Er blijkt daar draagvlak te zijn voor een stedenband. Groot voordeel voor de communicatie: de voertaal is Engels. De stad, grenzend aan Mozambique, is op dat moment ongeveer even groot als Haarlem, provinciehoofdstad en handelscentrum.
Kansen en mogelijkheden
De gemeente Mutare ziet kansen en mogelijkheden voor de samenwerking op het gebied van onder andere de drinkwatervoorziening, woningbouw en stadsontwikkeling. Door uitwisseling van stagiairs en ambtenaren kunnen kennis en ervaring, cultuur, normen en waarden over en weer hun weg vinden. ‘Bewustwording’, ‘leren van elkaar’ en ‘samen werken aan een duurzame wereld’ zijn van meet af aan de pijlers. Bovendien kan een stedenband financiële steun bieden.
Stichting
De gemeente Haarlem wil in die tijd de stedenband als speerpunt gebruiken voor het mondiale beleid en zo ook een voorbeeld geven aan andere organisaties of particulieren. Er komt een raadscommissie internationale betrekkingen waar raadsleden en Haarlemmers uit diverse organisaties in zitten. Bij de gemeente treedt Els Besse aan als beleidsmedewerker Internationale Samenwerking. De officiële Stichting Stedenband Haarlem-Mutare wordt opgericht, met een bestuur, kantoor, adviesraad en coördinator. Els wordt later bestuurslid van de Stichting. Vanuit het adagium ‘een gulden per inwoner’ komt er een subsidie van 150.000 gulden. De gemeenteraad gaat unaniem akkoord. Gemeente en stichting werken mede dankzij de steun van VNG International hard aan vele projecten op vele terreinen.
Kentering
Stedenbanden in Nederland komen aan het begin van de 21ste eeuw steeds meer onder druk te staan. Het credo verschuift ‘van Aid naar Trade’, een andere invalshoek voor ontwikkelingssamenwerking. Het land Zimbabwe komt in diezelfde tijd in een neergaande spiraal onder president Mugabe. Landonteigeningen, inflatie, terreur, een HIV-explosie en werkloosheid teisteren het land. In 2002 zegt het Rijk de steun aan dit regime op. De gemeente Haarlem komt steeds meer op afstand te staan. Als het Rijk ook nog de zogeheten Melkertbanen (ID-banen) afschaft, wordt het steeds moeilijker voor de Stedenband. In 2015 moet de post van betaalde sportcoördinator geschrapt worden en uiteindelijk blijft alleen nog subsidie over voor de overhead in beide steden. Per 1 januari 2016 wordt de subsidie geheel geschrapt. Daarmee vervallen vanaf die datum alle overige banen in loondienst in Haarlem en Mutare.
Zelfstandig
Sindsdien is de Stedenband zelfstandig verder gegaan. Dankzij giften van particulieren, donaties en subsidies van (landelijke en Europese) instellingen zijn sinds 2016 belangrijke projecten opgezet op alle gebieden in beide steden. Waar mogelijk werkt de stichting daarbij samen met de gemeente Haarlem en andere organisaties. Het motto is en blijft: Je vrienden laat je niet in de steek. In Mutare is de Stedenband actief in een aantal activiteiten die geld opleveren zoals cementverkoop bij het woningbouwproject en de betaalwinkel in de bibliotheek.
Nieuwe wegen
De stichting bewandelt succesvol nieuwe wegen met nieuwe mensen. De focus is breder geworden. Anno 2019 wordt vooral ingezet op culturele evenementen, onderwijs (Europees project Serious Gaming) en duurzaamheid (Duurzaam Haarlem in wereldperspectief, Europees project Frame, Voice, Report! via Wilde Ganzen).
