Stad en land
Mutare ligt in het oosten van Zimbabwe, vlak bij de grens met Mozambique in de Eastern Highlands, 256 kilometer ten zuidoosten van de hoofdstad Harare. De stad is eind negentiende eeuw begonnen als een fort. De oorspronkelijke nederzetting (nu: Old Mutare) werd een paar maal verplaatst, de laatste keer in 1896 vanwege de aanleg van de treinlijn van Harare (Salisbury in het toenmalige Rhodesië) naar Beira in Mozambique.
Doorvoer
Die doorvoerlijnen en strategische ligging leverden Mutare bijnamen op als ‘gateway to the eastern highlands’ en ‘Zimbabwe’s gateway to the sea’. In 1914 spreken we over een stad, in 1971 over een gemeente. In 1982 werd de naam Umtaloi veranderd in Mutare, afgeleid van het shonawoord Utari, gesmolten erts. Dat verwijst naar goud, gevonden in de nabije Penhalonga Vallei waardoor de Mutarerivier stroomt.
Bevolking
Mutare is de hoofdstad van het departement Manicaland en de vierde stad van het land qua inwoneraantal. De bevolkingscijfers laten een grote groei zien: in 1936 woonden er slechts 3.566 mensen, in 1951 bijna elfduizend. In 1965 was er een groei naar 46 duizend, in 1982 naar ruim 69 duizend, in 1992 naar meer dan 131 duizend en in 2002 naar 170.466. De jongste cijfers zijn van 2012. Toen woonden er ongeveer 260.000 mensen.
Wijken
Mutare is een langgerekte stad. In het centrum en de luxere wijken daaromheen wonen de blanke en zwarte welgestelden. Daar zie je brede wegen, grote gebouwen, banken en supermarkten. De armere zwarte bevolking woont grotendeels in de ‘townships’, wijken met een hoge bevolkingsdichtheid en weinig hoogbouw: Sakubva, Chikanga, Dangamvura en Hobhouse.
Sakubva
In de koloniale tijd mochten alleen blanken en zwart personeel in de stad wonen. De zwarte mannen werden ondergebracht in Sakubva (de eerste uit de jaren dertig daterende township) of woonden op het land van hun werkgevers. Na de onafhankelijkheid van Zimbabwe in 1980 trokken veel gezinnen van het platteland naar de stad en dan vooral naar Sakubva die nu bijna een kwart van de bevolking bevat op een klein grondgebied. Velen woonden destijds in deze overbevolkte wijk in kleine houten hutjes (boards), zonder water of riolering.
Grote delen van Sakubva zijn tijdens de operatie Murambatsvina (door de Zimbabwanen de ‘tsunami’ genoemd) in mei 2005 vernield. Het leger, de politie en veiligheidsdiensten vernielden destijds tienduizenden houten hutjes en stenen huisjes, werkplaatsen en shops (tuckshops) in de townships in heel Zimbabwe. Naar schatting zeker 300.000 mensen in Zimbabwe verloren daarbij hun onderkomen. Het gevolg was dat velen samen gingen wonen in veel te kleine woningen of vertrokken naar Zuid-Afrika.
Chikanga, Hobhouse en Dangamvura
Chikanga, Hobhouse en Dangamvura zijn nieuwere wijken met kleine, maar comfortabele huizen, met eigen voorzieningen zoals water en riolering. De Stedenband zette een huizenbouwproject met daarbij een bibliotheek op in Hobhouse en architect Joeri van Ommeren ontwierp een community centre voor Chikanga. Hobhouse en Dangamvura liggen ver van het centrum van de stad, wat voor velen die in de stad werken een probleem is. Doordat het vervoer per bus of taxi(busjes) de laatste jaren voor velen onbetaalbaar is geworden, lopen de mensen lange afstanden.
Nutsvoorzieningen
In verleden waren er vaak periodes met grote droogtes. Er is nu een pijpleiding van en naar de Pungwe rivier in een berggebied ten noorden van Mutare en de kwaliteit van het drinkwater is goed.
Bestuur
Mutare wordt bestuurd door een gemeenteraad met een rechtstreeks gekozen uitvoerende burgemeester. Anno 2019 is dat Tatenda Lovermore Nhamarare. Hij was sinds 2008 lid van raad, de ‘council’ en werd in 2018 herkozen. De raadsleden (councillors) worden in negentien districten, zogenoemde ‘wards’, gekozen. Uit hun midden worden ook de ‘aldermen’ gekozen. Ze zijn vergelijkbaar met een wethouder, met minder invloed dan in Nederland. De burgemeester daarentegen heeft meer invloed dan de onze. Belangrijk is ook de functie van de ‘townclerk’. Dat is in 2019 J. Maligwa.
De gemeente heeft een aantal grote afdelingen, zoals ‘Housing and community services’, ‘Health (ook milieu)’ en ‘Engineering’.
Onderwijs
Er zijn tientallen basisscholen in Mutare en omgeving. Op sommige scholen zitten meer dan duizend kinderen. De grootste basisschool is the Sheni Primary School met maar liefst 1.900 kinderen. Er zijn dertien highschools en ook nog enkele onderwijsinstellingen voor voortgezet onderwijs (hbo, universitair).
Vrijwel alle kinderen in Mutare gaan naar school, alleen voor kinderen met lichamelijke of geestelijke beperkingen zijn er helaas nog weinig voorzieningen. De kinderen dragen uniformen zoals dat in de Engelse tijd al was. Ouders moeten schoolgeld betalen wat in deze tijden niet meevalt.
Economie, industrie, werkgelegenheid
Door de economische en politieke problemen in Zimbabwe is ook in Mutare de werkloosheid sterk gestegen. Velen leven van straathandel of andere activiteiten in de informele economie.
De voornaamste activiteiten zijn het verbouwen van citrusvruchten, mijnbouw (goud, diamanten, grind- en steengroeven) en bosbouw (houtproductie voor diverse doelen). Twee van de grootste voedselproducenten in Zimbabwe hebben een vestiging in Mutare, er is een tapijtfabriek, een brouwerij en een assemblagebedrijf voor auto’s. Er wordt tabak verbouwd op grotere bedrijven en mais op wat kleinere bedrijven. Thee- en koffieplantages liggen ten zuiden van Mutare.
Toerisme
Mutare ligt op 1.100 meter hoogte en heeft een aangenaam mild subtropisch klimaat. Dankzij de omringende bergen en overheersende winden is het er gematigd subtropisch, met een gemiddelde temperatuur van negentien graden. De koudste maand is juli (zes tot twintig graden), de heetste oktober (zestien tot 32 graden). De regentijd is van december tot februari.
Toeristische plekjes zijn Cecil Kop Nature Reserve dat binnen de stadsgrenzen ligt, het Vumbagebergte (ten zuidoosten van Mutare, met de bergtop Castle Beacon) en de Botanische tuinen. Via de bergpas Christmas Pass kom je vanuit het westen in de stad.
Er zijn verschillende hotels, lodges en guesthouses. Het openbaar vervoer gaat vooral per (mini)bus. Treinen zijn er vooral voor goederen, in beperkte mate voor passagiers.
Mutare is ook bekend vanwege zijn spekstenen beeldjes en houtsnijwerk.
